Ankara Ne Zaman Başkent Oldu?

24 Temmuz 1923 yılında imzalanan Lozan Barış Antlaşması’ndan sonra yeni kurulan devletin hükümet merkezi sorunu ele alınmıştır. Meclis’te gerçekleşen görüşmelerden sonra İsmet Paşa ve beraberindeki 13 vekil, Ankara’nın başkent olmasını önermişlerdir.

İsmet Paşa ve arkadaşları tarafından verilen genelde, genel kurulda görüşülmüş ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kararı ile 13 Ekim 1923 tarihinde onaylanmıştır. Bu tarihten itibaren Ankara, yeni kurulan Türk devletinin başkentidir.

Ankara’nın Başkent Oluşu

İstanbul’da açılması kararlaştırılan son Osmanlı Mebusan Meclisi’ne, Anadolu’dan seçilmiş olan vekiller de katılacaktı. Temsil Heyeti; seçilen vekillerin İstanbul’a hareket etmeden önce Anadolu’da bir araya gelmelerini ve buradan İstanbul’da açılacak olan meclise hareket etmelerini istiyordu.

Temsil Heyeti’nin kendi içinde yaptığı tartışmalarda toplanma yeri olarak Eskişehir üzerinde de durulmuş fakat daha sonra savaş sahası olan Batı Anadolu’ya daha yakın bir konumda olan Ankara üzerine karar kılınmıştır.

Alınan kararın neticesinde Temsil Heyeti; 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya ulaşmıştır. Ankara’nın cephelere olan yakınlığı, Ankara’da Temsil Heyeti’ne yapılan sıcak karşılama ve daha önce de Mustafa Kemal tarafından yayınlanan Amasya Genelgesi’nin hemen ardından, halkın yapılan protesto çağrılarına uyması ve işgallere karşı mitingler düzenlenmiş olması; Ankara’nın, Temsil Heyeti’nin geçici merkezi olmasına imkân tanımıştır.

27 Aralık 1919 tarihinden itibaren milli mücadelenin merkezi olan Ankara’nın başkent olarak seçilme sürecinde 28 Kasım 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde alınan karar da büyük bir rol oynamıştır. Alınan karara göre; yeni Türk devletinin başkentinin sahip olması gereken özellikler belirtilmiştir. Başkent olarak seçilecek şehrin; yurdun dört bir yanına demiryolları ile bağlanma imkânına sahip olması, elektrik üretilebilecek nehirlere sahip olması, ikliminin yaşanabilir olması ve büyük bir şehir kurulabilecek araziye sahip olması gibi özellikler taşıması istenmiştir.

9 Ekim 1923 tarihinde Malatya milletvekili ve arkadaşları, Meclis’e Ankara’nın başkent olmasını önermişler ve önerilerinde bunun nedenlerinden de bahsetmişlerdir. Sunulan kanun teklifi; Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda tartışılmış ve sadece Gümüşhane milletvekili Zeki Bey bu teklife hayır oyu vermiştir. 13 Ekim 1923 tarihinde kanun teklifinin onaylanması ile o tarihe kadar fiilen başkent olan Ankara; bu tarihten itibaren resmen Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti olmuştur.

Ankara’nın Başkent Olma Nedenleri

• Şehrin sahip olduğu jeopolitik, coğrafik ve stratejik konumu.
• Anadolu’nun tam ortasında yer alması sebebiyle askeri ve siyasi yönden güvenli bir konumda bulunması.
• Demiryollarının buradan geçiyor olması.
• Ülkenin her yeriyle haberleşme imkânına sahip olması.
• Kurtuluş Savaşı’nın yönetildiği şehir olan Ankara’nın, yeni devletin başkenti olmaya hakkı olduğu düşüncesi.
• Ankara halkının milli mücadeleye ve Kuva-i Milliye ruhuna verdiği manevi destek.
• 27 Aralık 1919 günü Sivas’tan Ankara’ya gelen Temsil Heyeti’ne Ankara halkının göstermiş olduğu ilgi ve alaka.